«درخت بخشنده»‌ تبدیل به شعر شد؛ گرانی کتاب، بزرگ‌ترین مشکل شعر کودک و نوجوان


مصطفی رحماندوست شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت امروز شعر کودک و نوجوان گفت: شعر کودک و نوجوان امروز مسائل و مشکلات زیادی دارد. البته اولین چیزی که به نظر فعالان این حوزه می‌رسد فراوانی کتاب‌های بازاری است، ولی فکر می‌کنم مسائل مهم‌ترین در این میان وجود داشته باشد. من هم زمانی با کتاب‌های بازاری در حوزه کودک و نوجوان مخالف بودم ولی امروز می‌گویم همه مخاطبان شعر کودک و نوجوان که فرهیخته نیستند؛ خانواده‌هایی که کتاب‌های بازاری دوست دارند هم باید باشند. به همین خاطر خیلی با کتاب‌های بازاری مخالفت نمی‌کنم، اما می‌گویم باید برای بالا رفتن سطح فرهنگی خانواده‌ها و انتخاب بهتر کتاب، برنامه‌ریزی داشته باشیم.

وی، گرانی کتاب را مهم‌ترین مسأله در حوزه کتاب کودک و نوجوان دانست و افزود: با این گرانی‌ها وسع خانواده‌ها به کتاب خریدن نمی‌رسد. در این اوضاع سیاسی اجتماعی هم نمی‌شود بگوییم به کتاب یارانه بدهید. تازه این کار هم یک زمانی انجام شده و به نتیجه نرسیده است.

بهترین راه برای ترویج کتاب، گسترش کتابخانه‌ها است

این شاعر کودک و نوجوان در ادامه گفت: بهترین راه برای ترویج کتاب شعر کودک و نوجوان، گسترش کتابخانه‌ها است. کتابخانه‌ها یک مقدارش دولتی است که هستند و کارشان را می‌کنند. ما باید کارهای دیگری بکنیم. مثلاً لازم نیست حتماً یک کتابخانه خیلی مفصلی افتتاح کنیم. در یک آپارتمانی که چهارده پانزده واحد هم هستند، می‌توانیم یک میز کتاب کودک بگذاریم. مردم کتاب را بردارند، بخوانند و بیاورند. اگر بردند هم بردند؛ ده تا کتاب دیگر جای آن می‌گذاریم. من در دنیا دیده‌ام کتابخانه‌هایی را که اصلاً کتاب‌دار ندارند. از آنها پرسیدم کتاب‌ها را نمی‌برند؟ گفتند چرا، زمانی کتاب را می‌بردند و برنمی گرداندند، ولی حالا برمی‌گردانند. به نظر من هم شعر و هم قصه، خوب و بدش، اگر خوانده شود مهم است؛ اگر کتاب منتشر شود ولی کسی نخواند به چه دردی می‌خورد؟ مشکل ما علاقه‌مند نبودن به مطالعه است. اگر می‌خواهیم بچه‌ها و خانواده‌ها به کتاب علاقه‌مند شوند، بهترین کار این است که کتاب را در دسترس آنها قرار بدهیم. چون کتاب خیلی گران است و با این وضعیت کسی سمت کتاب نمی‌رود.

نقش خانواده‌ها در ترویج کتاب شعر کودک و نوجوان

رحماندوست با اشاره به گرانی کتاب، اوضاع زندگی نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان را نامناسب توصیف کرد و گفت: یک زمانی تیراژ کتاب‌های من در چاپ اول ۵۰ هزار و ۶۰ هزار نسخه بود، اما امروز این تیراژ سقوط کرده است. زمانی که جمعیت کشور ما ۳۰ میلیون نفر بود، کتاب من چند میلیون تیراژ داشت. امروز چنین چاپ‌هایی برای شعر کودک و نوجوان، رویا است. اگر می‌خواهیم شعر کودک و نوجوان خوانده شود، باید برایش فکر کنیم. چون با این وضعیت برای شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان هم زندگی و کار سخت است. امروز نویسنده و شاعر کودک و نوجوان امکان زندگی کردن بر مبنای تألیف را ندارند. مشکل کتاب شعر این است که باید در دسترس بچه‌ها باشد. مدرسه‌ها آنقدر برنامه‌های درسی و غیردرسی و… دارند که وقت نمی‌کنند به ترویج کتاب‌خوانی فکر کنند؛ پس خانواده‌ها خودشان باید این خلأ را پر کنند. وقتی دور هم جمع می‌شوند، چهار تا عمه و خاله و دایی، این وظیفه را به عهده بگیرند. مثلاً می‌توانند یک ساک کتاب داشته باشند و وقتی مهمانی می‌روند با خودشان ببرند. برای ترویج کتاب کودک و نوجوان باید چنین فکرهایی بشود.

وی درباره آخرین کتابش در حوزه شعر کودک و نوجوان گفت: من به تازگی روی کتاب «درخت بخشنده» شل سیلورستاین کار کردم و آن را به شعر درآوردم، چون حس می‌کردم این کتاب شعر است. این کتاب یک ویرایش نهایی لازم دارد که اگر آن را انجام بدهم، برای چاپ آماده می‌شود.



منیع: خبرگزاری مهر

زنگ خطر برای شعر نوجوانان به صدا درآمده است؛ شعر خردسال هنوز مخاطب دارد


محمد گودرزی دهریزی شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آخرین کتابی که در حوزه شعر کودک و نوجوانان چاپ کرده است، گفت: آخرین کار من یک مجموعه‌شعر سپید به نام «پرنده‌ای که پر نزد» برای نوجوانان است که کانون آن را چاپ کرده است. البته این مجموعه هم‌زمان با یک کتاب دیگر بیرون آمد که نام آن «درخت‌ها عروس می‌شوند» است و نشر گویا آن را منتشر کرده است. کتاب «درخت‌ها عروس می‌شوند» برای نوجوانان ۱۴ تا ۱۶ سال است، ولی کتاب «پرنده‌ای که پر نزد» برای نوجوانان ۱۲ سال به بعد است.

وی درباره گزارش روز گذشته خبرگزاری مهر از اوضاع اقتصاد نشر در حوزه شعر کودک و نوجوان، گفت: واقعاً با آقای رحماندوست خیلی موافق هستم که شرایط اقتصادی تأثیر خیلی جدی روی مسأله اقتصاد نشر داشته است. یعنی هم اقتصاد ناشر، هم اقتصاد نویسنده و هم اقتصاد مخاطب از این وضعیت تأثیر پذیرفته‌اند و این شعر کودک و نوجوان را با چالش مواجه کرده است.

زنگ خطر برای شعر نوجوانان به صدا درآمده است؛ شعر خردسال هنوز مخاطب دارد

شعر خردسال، کودک و نوجوان آسیب دیده‌اند

این شاعر کودک و نوجوان در ادامه گفت: البته شعر خردسالان، شعر کودکان و شعر نوجوانان هر کدام به یک شکل از این وضعیت آسیب دیده‌اند. مثلاً اگر بخواهیم بر اساس گروه سنی ببینیم، وضعیت کتاب‌های شعر نوجوان در مسأله تیراژ خیلی خیلی بد است. یعنی تقریباً تیراژ کتاب‌های نوجوان دارد به کتاب‌های شعر بزرگسال می‌رسد؛ در هر چاپ سیصد یا پانصد نسخه. در صورتی که این دو تا به لحاظ تیراژ هیچوقت قابل مقایسه نبودند و کتاب‌های کودک و نوجوان چند برابر کتاب‌های بزرگسالان تیراژ می‌خورد. این یک زنگ خطر برای شعر نوجوان است که باید برای آن فکری کرد. یعنی باید بنشینیم و هم‌فکری کنیم و ببینیم که چرا شعر نوجوان در این دوره و زمانه اینقدر کم‌فروش شده است.

دهریزی با اشاره به وضعیت کتاب‌های کودک و نوجوان در سال‌های گذشته گفت: ده پانزده سال پیش کتاب‌های شعر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۵ هزار نسخه تیراژ می‌خورد. نشرهای معمولی و کم‌تر شناخته‌شده هم در شعر نوجوان کمتر از ده هزار نسخه نمی‌زدند. ولی امروزه وضعیت کاملاً عوض شده است. همین الآن آخرین کتاب من که در نشر گویا چاپ شده، با ۳۰۰ نسخه منتشر شده است. تیراژ کتاب‌های کودکان از کتاب‌های نوجوانان بهتر است، تیراژ کتاب‌های خردسالان هم از هردوی آنها بهتر است. یعنی در شعر خردسالان، کتاب‌ها هنوز ۴ تا ۵ هزار تیراژ می‌خورد که برای شاعر قابل پذیرش است.

وی در پایان درباره اثری که مشغول نوشتن آن است، گفت: این روزها در حال نوشتن کتاب داستانی با موضوع جنگ هستم که نام آن «پدرها و پسرها» است. فعلاً دارم آن را می‌نویسم و ویرایش می‌کنم و زمان قطعی برای انتشار آن مشخص نشده است.



منیع: خبرگزاری مهر

جای خالی شعر کودک و نوجوان در قفسه‌ها؛ ناشران شعر نوجوان چاپ نمی‌کنند


بابک نیک‌طلب شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره فعالیت‌های اخیرش گفت: آخرین کارم کتاب «آهای خورشید» است که انتشارات مهرسا آن را برای رده سنی خردسال و کودک منتشر کرده است. این کتاب در قالب یک مجموعه ۱۶ جلدی منتشر شده که هر جلد از آن گزیده‌ای از شعرهای یک شاعر کودک و نوجوان است. این شعرها به انتخاب آقای مصطفی رحماندوست گزیده شده‌اند. یک اتفاق خوب درباره این کتاب، انتشار یک نسخه صوتی به همراه نسخه مکتوب کتاب است که تجربه خوبی برای خردسالان و کودکان ایجاد می‌کند.

مدارس دیگر توجهی به کتاب‌ شعر نوجوان ندارند

وی با گلایه از بی‌توجهی به شعر کودک و نوجوان گفت: همه ما باید برای پیشرفت شعر کودک و نوجوان احساس مسئولیت کنیم. شعر کودک و نوجوان متولی ندارد و جایی نیست که شاعران دور هم جمع بشوند. خیلی از شاعران در شهرستان‌ها هستند و امکان حضور در تهران ندارند؛ باید با این شاعران ارتباط داشته باشیم.

این‌شاعر کودک قطع شدن ارتباط شاعران با مخاطب کودک و نوجوان را یکی دیگر از مشکلات این حوزه دانست و ادامه داد: ما قبلا در مدرسه‌ها و در جوامع ادبی و فرهنگی کودکان و نوجوانان حضور پیدا می‌کردیم، اما این ارتباط الآن حذف شده است. یک زمانی آموزش و پرورش خودش را موظف می‌دانست که کتاب‌های شعر کودک و نوجوان را بخرد و در مدرسه‌ها توزیع کند، اما الآن اصلا این اتفاق نمی‌افتد. یک زمانی وقتی وارد شهر کتاب می‌شدی، حداقل ۲۰ درصد از بخش کودک و نوجوانش شعر بود، اما الآن خیلی کم شده است. من قفسه‌های شهر کتاب را گشته‌ام؛ هیچ نوع شعر کودکی در آن‌ها نیست. نه اینکه بگویم فقط شعر کودک خوب نیست؛ بلکه شعر کودک بازاری هم نیست.

ناشران کتاب شعر کودک و نوجوان چاپ نمی‌کنند

نیک‌طلب گفت: هرچقدر فاصله بین مولف و مخاطب بیشتر شود، انگیزه سرودن هم کمتر می‌شود. همان‌طور که انگیزه نوجوانان و خانواده‌ها را برای خرید کتاب شعر نوجوان کم می‌کند. وقتی در قفسه کتاب‌فروشی‌ها و کتاب‌خانه مدرسه‌ها و… خبری از شعر نوجوان نباشد،‌ نوجوانان هم شعر را فراموش می‌کنند. وقتی این ارتباط دوسویه برقرار نباشد، ما دیگر نمی‌توانیم دغدغه‌های کودکان و نوجوانان را بفهمیم و منعکس کنیم. چنان که در شعر نوجوان نتوانسته‌ایم مسأله را بفهمیم و حل کنیم. اگر من شعری بگویم که حال و هوای یک نوجوان دانش‌آموز را روایت می‌کند، وزارت آموزش و پرورش اجازه نمی‌دهد در مجلاتش منتشر شود. چون که می‌گوید هدف ما این نیست که عشق را در نوجوانی مطرح کنیم، یا اینکه نمی‌توانیم شعری را که نوجوان در آن از مشکل درسی‌اش می‌نالد، منتشر کنیم.

وی در پایان درباره اوضاع نشر کتاب‌های شعر کودک و نوجوان گفت: ناشران هم چاپ کتاب شعر کودک و نوجوان را تمام کرده‌اند. یعنی به جز یکی دو انتشارات هیچ‌جا شعر چاپ نمی‌کنند؛ به‌ویژه شعر نوجوان. اگر یک ناشر در یک سال چند تا کتاب شعر نوجوان چاپ می‌کند، به نظرم آن سال معجزه شده است. مثلا سال گذشته که انتشارات مهرسا به همت آقای رحماندوست چند مجموعه‌شعر چاپ کرد، به نظرم واقعا معجزه بود. یا یک سال که کانون ۲۰ تا کتاب شعر کودک و نوجوان درآورده بود، واقعا کار بزرگی بود. در حال حاضر هم انتشار کتاب‌های شعر کودک و نوجوان کم است و هم آن مقداری که چاپ می‌شود تیراژ زیادی ندارد.



منیع: خبرگزاری مهر